Co z tym acetamiprydem?

---

Niezwykle ważny temat, który z pewnością wpłynie na każdego ogrodnika, sadownika i rolnika w Polsce oraz całej Unii Europejskiej: obniżenie dopuszczalnych poziomów pozostałości (NDP/MRL) acetamiprydu. Zmiany te wchodzą w życie już 19 sierpnia 2025 roku i dotyczą aż 38 kategorii produktów rolnych.

Czym jest acetamipryd i dlaczego jest tak istotny?

Acetamipryd to neurotoksyna należąca do związków neonikotynoidowych, która działa na centralny układ nerwowy owadów. Jest powszechnie stosowany do ochrony szerokiej gamy roślin warzywniczych, sadowniczych i rolniczych przed szkodnikami o ssącym i gryzącym aparacie gębowym. Dzięki niskiej masie cząsteczkowej, niepolarności i liofilności, łatwo przenika przez kutykulę owadów i roślin.

W roślinie acetamipryd działa systemicznie i wgłębnie, a na szkodniki kontaktowo i wgłębnie, co zapewnia wysoką skuteczność i wydłużony okres działania. Jest również mało wrażliwy na zmywanie przez deszcz. Ma rejestrację w uprawach takich jak ziemniaki (np. do ochrony przed stonką), jabłonie, czereśnie, wiśnie, truskawki, a także w ochronie papryki przed wciornastkiem i kapusty przed mszycami. Jest stosowany w roślinach warzywnych uprawianych pod osłonami i w gruncie oraz w roślinach ozdobnych.

Dlaczego normy dla acetamiprydu zostaną obniżone?

Zmiany są wynikiem ponownej oceny toksykologicznej zainicjowanej przez Francję i przeprowadzonej przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). Badania wykazały potencjalne neurotoksyczne działanie substancji na dzieci, co doprowadziło do obniżenia dopuszczalnych dziennych dawek (ADI) i ostrych dawek referencyjnych (ARfD) dla acetamiprydu. Urząd stwierdził przekroczenie ARfD dla wielu produktów, co wymagało obniżenia ich NDP. Dodatkowo, metabolit IM-2-1 został włączony do definicji pozostałości do oceny ryzyka.

Jakie produkty są objęte zmianami i jakie są nowe limity?

Zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (UE) 2025/158 z 29 stycznia 2025 r., od 19 sierpnia 2025 r. najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości acetamiprydu ulegną znacznemu obniżeniu.

Szczególnie drastyczne obniżki - aż do poziomu oznaczalności (0,01 mg/kg) - dotyczą:

• Porzeczek

• Sałaty

• Endywii o liściach szerokich

• Szpinaku

• Boćwiny

• A także innych produktów, takich jak śliwki, banany, mango, ananasy, kiwi, ziemniaki i większość innych warzyw korzeniowych i bulwiastych, szalotki, większość kapustnych liściowych (np. kapusta pekińska, jarmuż), szparagi, pory, rabarbar oraz wiele innych owoców, warzyw, nasion oleistych, zbóż i przypraw. W przypadku porzeczek, sałaty, endywii (cykoria), szpinaku i boćwiny, poprzednie limity wynosiły od 0,4 do nawet 2,0 mg/kg.

Inne istotne obniżki obejmują:

• Jabłka i gruszki: nowy limit to 0,07 mg/kg (wcześniej 0,4 mg/kg).

• Czereśnie: spadek z 1,5 mg/kg do 0,8 mg/kg.

• Morele: spadek z 0,8 mg/kg do 0,08 mg/kg.

• Brzoskwinie i winogrona: odpowiednio z 0,2 mg/kg i 0,5 mg/kg do 0,08 mg/kg.

• Pomidory: nowy limit 0,06 mg/kg.

• Papryka roczna: nowy limit 0,09 mg/kg.

• Ogórki i cukinie: nowy limit 0,05 mg/kg.

• Melony, dynie olbrzymie, arbuzy: nowy limit 0,08 mg/kg.

• Brokuły i kalafiory: nowy limit 0,06 mg/kg.

• Kapusta głowiasta: nowy limit 0,03 mg/kg.

 

Jakie mogą być konsekwencje dla producentów?

Obniżenie NDP oznacza, że plony zawierające przekroczenia nowych wartości nie będą mogły być oferowane do sprzedaży w Polsce ani w innych państwach członkowskich UE. Dotyczy to zarówno produktów świeżych, jak i przetworzonych, takich jak mrożonki, soki czy przeciery. Nawet śladowe ilości acetamiprydu powyżej nowych, niskich limitów mogą skutkować utratą całych partii towaru i konsekwencjami finansowymi.

Wyzwania i zalecenia dla rolników i sadowników

Producenci stoją przed ogromnym wyzwaniem ze względu na zbyt krótki okres przejściowy - przepisy opublikowano w styczniu 2025 r., a wchodzą w życie już w sierpniu 2025 r., było tylko siedem miesięcy na dostosowanie się do nowych wymagań. Większość środków ochrony roślin jest stosowana na długo przed zbiorami, często w poprzednim sezonie wegetacyjnym, a cykle produkcyjne zostały zapewne zaplanowane długo przed informacją o wprowadzeniu nowych norm.

Dostępne zamienniki dla acetamiprydu są często droższe i mniej skuteczne. W niektórych uprawach, zwłaszcza szklarniowych, konieczna może być modernizacja całych systemów uprawowych. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformowało o zmianach, ale zdaniem rolników działania te były spóźnione i niewystarczające, brakowało konkretnych wskazówek i mechanizmów wsparcia finansowego.

Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi apeluje o szczególną ostrożność i rekomenduje:

• Ścisłe przestrzeganie okresów karencji.

• Rezygnację z zabiegów w późnych fazach rozwojowych roślin.

• Częstsze badania poziomu pozostałości substancji czynnych w plonach.

• Korzystanie z akredytowanych laboratoriów do oznaczania śladowych ilości substancji.

 

Shim-Pol posiada w swojej ofercie produkty wspierające analizę pozostałości acetamiprydu.

W związku z nowymi, znacząco obniżonymi limitami pozostałości acetamiprydu, kluczowe staje się stosowanie precyzyjnych i wiarygodnych metod analitycznych. Firma Shim-Pol oferuje kompleksowe rozwiązania do oznaczania pozostałości pestycydów - w tym acetamiprydu i jego metabolitów - zgodne z wymaganiami EFSA i unijnymi normami MRL. W ofercie znajdują się m.in. urządzenia, akcesoria i odczynniki idealne do rozdzielania oraz identyfikacji śladowych ilości pestycydów w próbkach owoców, warzyw, ziół, grzybów i przetworów spożywczych:

1. Klasyczne systemy UHPLC-MS/MS Shimadzu.
2. Nowej generacji, inertne systemy UHPLC-MS/MS Shimadzu.
3. Systemy nadkrytycze SFC-MS/MS Shimadzu.
4. Systemy wysokorozdzielcze LC-Q-TOF Shimadzu.
5. Systemy ambient-MS/MS, typu DPiMS (Direct Probe ionization MS) Shimadzu.
6. Systemy „in electro” do generowania i naśladowania metabolizmu fazy I oraz fazy II pestycydów dzięki ROXY-MS/MS.*
7. Systemy najwyższej czułości GC-MS/MS Shimadzu.
8. Roboty do automatyzacji procesów, m.in. ekstrakcji metodą QuEChERS, które umożliwiają szybkie i efektywne. przygotowanie materiału roślinnego do analizy.
9. Oprogramowanie LabSolutions Insight, które wspiera zarządzanie danymi, zapewnia zgodność z wymogami dokumentacyjnymi i automatyzuje kontrolę jakości analiz.
10. Certyfikowane Materiały Odniesienia (CRM) oraz znakowane izotopowo wzorce pestycydów i ich metabolitów
11. Najwyższej czystości eluenty i rozpuszczalniki LCMS/GCMS marki ROMIL.

*ROXY jest nazwą handlową firmy Antec Scientific

Dzięki tym rozwiązaniom, laboratoria analityczne, jednostki certyfikujące oraz większe gospodarstwa rolne mogą w sposób wiarygodny monitorować poziomy pozostałości i dostosować się do nadchodzących regulacji. W dobie coraz bardziej rygorystycznych wymagań rynkowych i kontroli eksportowych, inwestycja w nowoczesną aparaturę analityczną staje się niezbędnym elementem strategii produkcyjnej.

Organizacje branżowe postulowały o wydłużenie okresu przejściowego do 24 miesięcy, aby umożliwić przebadanie alternatywnych substancji, przeorganizowanie strategii produkcyjnych i zabezpieczenie kontraktów handlowych bez ryzyka przekroczenia norm. Jednak wniosek ten został odrzucony, a Komisja swoją decyzję motywowała tym, że obniżenie limitów wynika z pilnej potrzeby ochrony zdrowia i nie przewidziano żadnych wyjątków ani wydłużenia czasu adaptacji.

Brak rekompensat i potencjalne skutki rynkowe.

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych aspektów jest brak systemu rekompensat dla producentów, którzy poniosą straty. Całe ryzyko i ciężar ekonomiczny niestety spadają bezpośrednio na rolników, co może prowadzić do poważnych konsekwencji.

Eksperci ostrzegają, że wynikiem tego mogą być zakłócenia w łańcuchu dostaw świeżej żywności, niedobory towarów sezonowych (jak truskawki, borówki, pomidory) oraz wzrost cen detalicznych. Może to również prowadzić do zwiększonego importu z krajów trzecich, co uderza w unijną politykę samowystarczalności żywnościowej i konkurencyjność lokalnych producentów.

Nadchodzące zmiany są poważnym wyzwaniem, ale świadomość nowych przepisów i proaktywne działania są kluczowe, aby zminimalizować negatywne skutki dla gospodarstw. Bądźcie na bieżąco i dostosowujcie swoje strategie ochrony roślin!

 

AW-1/07/2025